Zmiany zachodzące z wiekiem w naturalnej soczewce oka mogą doprowadzić do rozwoju zaćmy, czyli częściowej lub całkowitej utraty przejrzystości soczewki. Przejrzystość jest najistotniejszą cechą optyczną soczewki a zmniejszenie jej przejrzystości może powodować poważne zaburzenia widzenia.
Zaćma dotyczy soczewki oka, która jest przezroczystą strukturą, otoczoną torebką i umiejscowioną w gałce ocznej za tęczówką, widoczną w obrębie źrenicy. Chociaż zaćma może powstawać w następstwie innych chorób oka, najczęściej w sposób naturalny rozwija się z wiekiem. Zaćma diagnozowana jest z reguły około 60 roku życia.
Są także inne, rzadsze przyczyny zaćmy, w tym czynniki dziedziczne, wady wrodzone, choroby przewlekłe takie jak cukrzyca, stosowanie steroidów w nadmiernych ilościach oraz pewne urazy oka. Zaćma może się także rozwinąć u osób w młodszym wieku ze zdiagnozowaną krótkowzrocznością lub cukrzycą.
Zaćma powoduje stopniowe pogarszanie się ostrości wzroku, aż do prawie całkowitej utraty widzenia. Początkowo objawy mogą być niedostrzegalne lub bardzo słabe. Jednak każda zauważalna zmiana widzenia może być niepokojąca i powinna być zgłoszona specjaliście. Objawy mogą się różnić w zależności od umiejscowienia zmętnienia. Do częstych objawów zaćmy zalicza się:
Chociaż rozwojowi zaćmy nie można całkowicie zapobiec, można go spowolnić. Do podlegających naszemu wpływowi czynników zwiększonego ryzyka rozwoju zaćmy zalicza się palenie tytoniu, wysokie ciśnienie krwi, otyłość i nadmierne spożycie alkoholu. Tempo powstawania zmętnień soczewki można także spowolnić chroniąc oczy przed bezpośrednim światłem słonecznym.
W początkowych stadiach rozwoju zaćmy, poprawę widzenia można zapewnić dzięki zastosowaniu różnych form korekcji wad wzroku. Jednakże w późniejszych stadiach konieczna jest operacja chirurgiczna. Leczenie operacyjne zaćmy jest wyjątkowo skuteczne. Podczas zabiegu lekarz zastępuje naturalną soczewkę sztuczną soczewką wewnątrzgałkową (ang. intraocular lens, IOL).
Standardowo w czasie operacji wszczepia się jeden z trzech rodzajów implantów – typową jednoogniskową soczewkę wewnątrzgałkową, wieloogniskową soczewkę wewnątrzgałkową lub soczewkę akomodacyjną.
Typowa jednoogniskowa IOL to nieruchoma soczewka, która zapewnia poprawę widzenia z jednej odległości (zwykle dali). Potencjalną wadą tej opcji może być konieczność używania po operacji okularów do bliży i widzenia pośredniego nawet przez osoby, które przed zabiegiem nie używały szkieł.
W soczewce wieloogniskowej znajduje się kilka stref optycznych, dzięki którym możliwe jest widzenie z różnych odległości. Przypomina to koncentryczne pierścienie na tarczy strzelniczej, przy czym niektóre z nich przeznaczone są do patrzenia z daleka, a inne do bliży, jak gdyby w gałce ocznej znajdowała się soczewka dwuogniskowa lub trzyogniskowa. Wieloogniskowe soczewki wewnątrzgałkowe generują liczne obrazy, co wymaga „adaptacji” mózgu do postrzeganych różnic. Niektórym pacjentom trudno jest przystosować się do takiego sposobu widzenia. Ponadto możliwe jest pogorszenie widzenia z odległości pośrednich (na odległość ramienia), ponieważ konstrukcja soczewki dostosowana jest głównie do widzenia bliży i dali, z wyłączeniem widzenia pośredniego. Wieloogniskowe IOL mogą potencjalnie być źródłem takich problemów, jak efekt halo i olśnienie, zwłaszcza podczas prowadzenia samochodu nocą.
Konstrukcja soczewki akomodacyjnej umożliwia zmianę jej kształtu, czyli „akomodację”, przy użyciu naturalnych mięśni gałki ocznej. Dzięki temu można skupić wzrok na obiektach położonych w różnej odległości i cieszyć się widzeniem w zakresie pełniejszym i bardziej zbliżonym do naturalnego.
